In zijn vrij korte reactie op een uitgebreid opiniestuk van Rik Torfs in De Morgen van 9 januari stelt professor Vermeersch dat onze euthanasiewet op twee pijlers berust: het zelfbeschikkingsrecht én de barmhartigheid of het mededogen met de lijdende mens. Ik twijfel niet aan de oprechtheid van de professor als hij dit tweede element erbij haalt.
Niettemin moet volgens mij het zelfbeschikkingsrecht à la limite centraal staan. Torfs zal mij ervan beschuldigen dat ik dit recht ‘verabsoluteer’. En hij heeft niet eens ongelijk. Maar met ‘à la limite’ bedoel ik: nadat men er alles aan gedaan heeft om de betrokkene te overtuigen om voor verder leven te kiezen. Daarna primeert de zelfbeschikking.
Zeer dikwijls zal het bij euthanasie gaan om een afweging van twee egoïsmen: het egoïsme van de persoon die wil sterven om zo een einde te maken aan zijn of haar lijden, en het egoïsme van de nabestaande(n) die vreest (of vrezen) voor de pijn van het afscheid. Mijn keuze gaat dan naar het eerste egoïsme omdat dit concreet is in het hier en nu: de pijn is reëel en direct voelbaar.
Het tweede egoïsme betreft een toekomstige pijn en die kan nog altijd gelenigd worden. Dat laatste is onze maatschappelijke opdracht: wij dienen troost te bieden aan wie door het afscheid wordt getroffen. En deze troost kan komen uit de directe omgeving maar ook uit de wijdere samenleving. Wat kan betekenen dat de toegang tot psychische bijstand verbeterd moet worden en dan staan we voor concrete problemen als het terugbetalen van psychologen en het tekort aan psychiaters. Daarin moet door het beleid worden geïnvesteerd, wil men komen tot een warmere samenleving.
Euthanasie plaatst ons dus voor een strikt persoonlijke uitdaging (het respecteren van het uiteindelijke wilsbesluit) en voor een bredere maatschappelijke keuze: in wat voor maatschappij willen we leven? En willen we daar zelf toe bijdragen hetzij door druk uit te oefenen op het beleid, hetzij door zelf troost aan te reiken. Kortom, euthanasie is geen ver van mijn bed gebeuren: we zijn er allemaal dichter bij betrokken dan we zelf vermoeden.
Tekst: Staf De wilde, De Haan 09/01/2015